Biznis na kućnom pragu

Pokrenuti uspješan biznis u svom domu, san je mnogih koji žele da uplove u preduzetničke vode, ili pak da nađu neko zaposlenje. Ali ima i onih koji su počeli ostvarivati taj san, poput Pere Pupčevića, korpara iz sela Tišina u opštini Šamac, koji nastavlja porodičnu tradiciju korparstva.
– Moj otac je ovo isto radio i ja sam to prihvatio. Sam si svoj gazda, kod kuće si sa svojom porodicom. Moja starija kćerka nam je pomagala u poslovima korparstva. Sada nam pomažu naša dva sina -blizanca, učenici su srednje škole i oni sa nama rade u prosjeku svaki dan po dva sata – kaže Pero.
Pero je jedan od onih koji su uspjeli pokrenuti porodični biznis u svom domu i nije usamljen primjer jer je sve više ljudi u Posavini koji se vraćaju starim zanatima i zanatskim umijećima po kojima je ovaj kraj poznat duže od jednog vijeka. Snažan podsticaj toj preduzetničkoj inicijativi dobili su svi oni koji su učestvovali u projektu „Razvojem korparstva do samozapošljavanja“. Taj projekt su, u saradnji sa opštinama Šamac i Domaljevac-Šamac, realizovali Udruženje građana „Don“ iz Prijedora i Projekat jačanja lokalne demokracije IV (LOD IV). Projekat LOD IV je u periodu od 2014. do 2016. godine provodio Razvojni program Ujedinjenih nacija u Bosni i Hercegovini (UNDP BiH), a finansirala Evropska unija iz sredstava Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA) u iznosu od 2 miliona eura.
– Revitalizacijom korparstva kao starog zanata obezbjeđuje se zapošljavanje na kućnom pragu – kaže Velimir Maslić, koordinator LOD IV projekta ispred Opštine Šamac, i ističe: „Ponovno oživljavanje korparstva ima za cilj vraćanje ove proizvodnje, što smo djelimično i uspjeli ponovnim podizanjem plantaža, edukacijom pletača i povratkom na stara tržišta.“ Velimir dalje dodaje da je posebna vrijednost ovog projekta što ima međuopštinski i međuentitetski karakter te predstavlja most koji povezuje povratnike u oba entiteta.

Nekada su u Posavini bile najveće plantaže košaračke vrbe u Evropi, koja je na području Šamca bila zasađena na čak 230 hektara te su kvalitetni proizvodi od vrbovog pruća, koje su pleli posavski korpari, osvajali tržišta na prostorima zemalja bivše Jugoslavije, a izvozili su se i u Evropu i u Ameriku. Međutim, zbog ratnih dešavanja korparstvo se skoro ugasilo: plantaže su zapuštene, iskrčene, preorane i prorijeđene što je uzrokovalo pad kvaliteta vrbe. Izgubljeno je tržište, a došlo je i do značajnih migracija stanovništva.
Da bi ovaj stari zanat ponovo zaživio u Posavini, u okviru LOD IV projekta pokrenut je projekat razvoja korparstva, u okviru kojeg je 17 korpara obučeno za korparsku proizvodnju i uzgoj vrbe, a dobili su i sav potreban materijal za sadnju industrijske vrbe. Svi korisnici projekta su stekli nova znanja i praktične vještine uzgoja industrijske vrbe, a educirani su i u poslovnim segmentima–u izradi biznis planova, marketingu i prodaji. Među korisnicima je bilo i vrhunskih starih majstora pletenja poput Mate Tunjić iz Donjih Hasića, u opštini Šamac. Mate se sa suprugom vratio u Šamac početkom 2001. godine nakon dužeg perioda izbjeglištva u Hrvatskoj i od tada ostvaruje prihod prodajom korpi od pruća. Sve do ove godine, sirovinu za pletenje su nabavljali, oklijevajući da se upuste u uzgajanje plantaža industrijske vrbe, iako se porodica intenzivno bavila ovim zanatom prije rata. Učešćem u ovom projektu snovao je i svoju prvu poslijeratnu plantažu vrbe. „Prve dvije godine prinos može biti slabiji, ali uz redovno održavanje, čišćenje i prskanje od nametnika, jedna plantaža može davati prinos i u periodu od 25 do 30 godina“, zaključuje Mate.
Vesna Anđić, koordinatorica LOD IV u ime opštine Domaljevac – Šamac navodi da su lokalne vlasti prepoznale značaj oživljavanja korparstva i pomagali u realizaciji projekta, te nastoje da vlastitim sredstvima, i apliciranjem prema različitim donatorima nastave pozitivnu praksu LOD IV projekta i podignu nove nasade industrijske vrbe te na taj način povećaju samozapošljavanje. Realizacijom projekta razvoja korparstva opštinske vlasti su zajedno sa organizacijama civilnog društva otvorile vrata starim zanatima posavskog kraja. Prema procjenama predstavnika opština, u 2016. godini u Šamcu ima oko 40 domaćinstava koji se bave korparstvom kao osnovnom djelatnošću a u Domaljevcu – Šamcu oko 20 domaćinstava. U opštini Domaljevac – Šamac živi veliki broja osoba starije dobi,  koje ponovo počinju da se bave korparstvom. Marko Matić iz Domaljevca kaže da plete otkada zna za sebe a i danas se cijelo njegovo domaćinstvo oslanja na ovaj zanat. Pamti vremena kada su korpari više zarađivali nego radnici u inostranstvu ili radom na traktoru. Zadovoljan je prinosom na plantaži i podrškom koju je dobio učešćem u projektu, jer je stekao nova znanja o primjeni novih tehnoloških mjerila, te o daljem tretmanu zasada i kompletne proizvodnje.

Proizvodnja industrijske vrbe, kao osnovne sirovine za pletene korparske proizvode, je i najracionalniji način korištenja poljoprivrednog zemljišta pete i šeste klase, kojim je bogato područje Posavine, a koje nije povoljno za uzgoj drugih biljnih vrsta. Uzgajivači vrbe mogu ostvariti i solidnu zaradu: procjenjuje se da se na jednom hektaru plantaže može dobiti 10 tona sirove vrbe, čija tržišna vrijednost prelazi 5.000 KM. Korpari mogu ostvariti dodatnu zaradu kada pripremljenu vrbu koriste kao sirovinu za izadu gotovih proizvoda od pruća, koji su traženi na tržištu. A prema navodima medija, u 2017. godini planiraju se i nove poslovne inicijative koje će doprinijeti daljem razvoju korparstva u Posavini, poput projekta brendiranja i izrade kataloga korparskih proizvoda u opštini Šamac, što bi omogućilo svim šamačkim korparima lakši nastup na domaćem i inostranom tržištu.
S obzirom na nove poslovne potencijale koje stari zanati otvaraju za korpare na ovom području, ne čudi da su i nakon završetka ovog projekta, korisnici koji su dobili inicijalnu podršku nastavili sa aktivnostima sadnje vrba, pletenja korpi i prodaje proizvoda od pruća.
– Svi korisnici su uspješno zasadili svoje plantaže i očekuju da će već u prvoj godini moći iskoristiti dio zasada za izradu gotovih proizvoda, a u narednim godinama će imati obezbjeđenu sirovinu za rad,“ kaže Zoran Petoš, koordinator projekta Udruženja građana „DON“; udruženja koje je uspješno sprovelo sve aktivnosti predviđene ovim projektom. Zoran ističe: „Ono što je najinteresantnije kod proizvoda nastalih pletenjem industrijske vrbe je što imaju potražnju za svu količinu proizvoda koje izrade, što je rijetkost za proizvode u našoj zemlji.“
Zaključuje se da podrška opštinske administracije, povoljna situacija na tržištu za plasman proizvoda od pruća i snažan entuzijazam onih koji su putem LOD IV projekta počeli da otkrivaju tajne tradicionalnog korparskog zanata, pokazuju da razvoj korparstva može biti dobar primjer mogućnosti samozapošljavanja za mnoge koji traže posao u posavskom kraju. A to potvrđuju i riječi Pere, korpara iz sela Tišina: „Svi oni koji su bez posla i traže način da nešto zarade, trebaju imati vjeru u sebe i otpočeti sa nekim poslom. Ne smije se samo govoriti: nema ništa od ovoga, treba probati”

Izvor: UNDP